قلاب میلگرد یک قطعه فلزی است که برای ایجاد اتصال مستحکم بین میلگرد بستر و دیگر بخش‌های سازه‌ای مانند ستون‌ها، دیوارها یا تیرهای ساختمانی استفاده می‌شود. این قطعات برای تضمین استحکام و ثبات بیشتر در سازه‌های بنایی و به منظور جلوگیری از جابجایی میلگرد بستر طراحی شده‌اند. قلاب میلگرد یک جزء کلیدی در تأمین اتصالات مقاوم در سازه‌های مختلف است و نقش مهمی در بهبود عملکرد ساختمان‌ها در برابر بارهای جانبی مانند زلزله ایفا می‌کند.
اجرای وال پست و روش‌های اتصال دیوار به ستون
یکی از دغدغه‌های مهم مهندسان ساختمان، طراحی اتصالات مناسب برای تثبیت دیوارهای غیرسازه‌ای است. در گذشته، استفاده از جزئیات وال پست‌ها به شکل نبشی و یا با استفاده از میلگرد، روش‌های رایجی بودند. با این حال، تجربه زلزله ۹۶ در کرمانشاه نشان داد که روش‌های سنتی نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای امروزی باشند. به دنبال این وقایع، مرکز تحقیقات راه و شهرسازی رویکرد جدیدی را برای اجرای وال پست‌ها تحت عنوان میلگرد بستر ارائه داد که در پیوست ششم آیین نامه ۲۸۰۰ منعکس شده است.
میلگرد بستر همانطور که می‌دانیم، باید به دقت درون ملات میان دو ردیف بنایی جاسازی شود و کاملاً توسط ملات پوشیده شود. از این رو، عرض میلگرد بستر معمولاً ۲ تا ۳ سانتیمتر کمتر از ضخامت دیوار در نظر گرفته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که میلگرد به طور کامل مدفون می‌ماند. میلگردها بر اساس طول دقیق مورد نیاز سفارش داده می‌شوند.
در فرآیند دیوارچینی، میلگردهای بستر بر روی لایه ملات قرار گرفته و در نقاط تقاطع به طول حدود ۴۰ سانتیمتر با هم هم‌پوشانی پیدا می‌کنند. برای اتصال میلگردها به ستون‌ها یا کلاف‌های عمودی، در صورت نیاز، از گیره‌ها و قلاب‌های میلگرد بستر استفاده می‌شود.
در ساختمان‌های بتنی، این گیره‌ها اغلب با استفاده از پیچ و رولپلاک به ستون‌ها متصل می‌شوند، در حالی که در سازه‌های فولادی، گیره‌ها باید به ستون یا کلاف فولادی با حداقل ضخامت جوش ۳ میلیمتر متصل شوند.
چرا از قلاب میلگرد بستر در دیوارچینی استفاده می شود؟
تاریخ استفاده از میلگرد بستر به اوایل قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد، زمانی که اروپا اولین بار این فناوری را در سال 1813 به کار برد. از آن زمان به بعد، استفاده از میلگرد بستر به تدریج مورد پذیرش واقع شده است. حدود هفت دهه پیش، ایالات متحده امریکا اولین آیین‌نامه بین‌المللی را برای آن تدوین کرد. امروزه کشورهایی چون استرالیا، هند، کانادا و نیوزیلند نیز دارای مقررات ملی معتبری در این زمینه هستند.
MASONRY STANDARD JOINT COMMITTEE (MSJC) یکی از قابل احترام‌ترین کمیته‌ها در این حوزه است که از اعضای ACI، ASCE و TMS تشکیل شده است. این کمیته در سال 2013 با انتشار رسمی مبحث هشتم مقررات ملی، نام میلگرد بستر را رسماً وارد ادبیات فنی نمود. علاوه بر این، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ایران، در پیوست ششم آیین‌نامه 2800 با عنوان طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزای غیر سازه‌ای معماری، استفاده از میلگرد بستر و قلاب میلگرد بستر را الزامی کرده است. با استفاده از قلاب میلگرد بستر، می‌توان به‌طور موثری از مقاومت بالای فولاد گالوانیزه برای اتصال میلگردهای بستر به ستون‌ها بهره‌برد. این قطعه، علاوه بر اینکه از زنگ‌زدگی جلوگیری می‌کند، اثر میان‌قابی دیوارها را به حداقل می‌رساند. با توجه به استانداردهای مربوط، این قلاب‌ها با اندازه و قطر مناسب برای اطمینان از نصب صحیح میلگردهای بستر طراحی می‌شوند. این اقدام به دلیل افزایش مقاومت دیوارها و سازه‌های ساختمانی، موجب بهبود کیفیت و ایمنی سازه‌ها می‌شود.
ویژگی های قلاب میلگرد بستر استاندارد چیست؟
بر اساس مبحث هشتم مقررات ملی، میلگردهای بستر باید از جنس فولاد ضد زنگ باشند. همچنین بر اساس بند ۸-۴-۳-۸ همین مبحث، سیم‌های طولی میلگرد بستر باید به طور کامل در ملات یا دوغاب مدفون شده و حداقل پوشش برای محافظت در برابر خاک و هوا، 16 میلیمتر و برای موقعیت‌های کمتر در معرض، 13 میلیمتر تعیین شده است.
تمامی میلگردهای بستر باید از نوع فولاد گالوانیزه و ضد زنگ باشند و در صورت قرار گرفتن در محیط‌هایی با خاک یا هوا و یا در دیوارهای داخلی با رطوبت نسبی میانگین بالاتر از 75 درصد، باید با روکش گالوانیزه یا اپوکسی در برابر خوردگی محافظت شوند. برای قلاب میلگرد برای اجرای مقاطع میلگرد بستر، قلاب‌هایی با حداقل قطر 4 میلیمتر و طولی که 75 برابر قطر خود باشد، استفاده می‌شود. این قطعات، با ایجاد اتصالات محکم بین میلگردهای بستر و ستون‌ها، هزینه‌های اجرایی را کاهش می‌دهند و به دنبال آن می‌توانند راه حلی موثر برای کاهش هزینه‌های ساخت و ساز باشند. میلگرد بستر از دو مقطع آرماتور استنلس استیل به طول سه متر تشکیل شده است که باید به صورت موازی با هم قرار گیرند و می‌توانند به صورت نردبانی یا خرپایی به هم متصل شوند. علاوه بر این، عرض این میلگردها باید با عرض میلگرد بستر به‌اندازه‌ای از 5.5، 11 یا 15 سانتیمتر باشد و عرض میلگرد بستر باید حداقل 3 سانتیمتر کمتر از عرض دیوار مورد استفاده باشد
تقسیم بندی انواع میلگرد ویژه وال پست
انواع قلاب میلگرد ویژه وال پست به صورت زیر تفسیم‌بتدی می‌شوند:
- میلگرد بستر نردبانی:
این نوع از میلگردها به دلیل ساختار خاص خود، در موقعیت‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- میلگرد بستر خرپایی:
ساختار خرپایی میلگرد بستر به آن استحکام بیشتری نسبت به نوع نردبانی می‌بخشد و به همین دلیل در پروژه‌هایی که نیاز به تقویت بیشتری دارند، ترجیح داده می‌شود.
این نوع میلگردها نه تنها به تقویت بنا کمک می‌کنند، بلکه باعث بهبود پایداری و مقاومت دیوارها در برابر نیروهای طبیعی مانند زلزله می‌شوند.
مزایای استفاده از میلگرد بستر در ساخت‌وساز
استفاده از میلگرد بستر در پروژه‌های ساختمانی دارای مزایای متعددی است که عبارتند از:
- کنترل فاصله و عرض ترک‌های ناشی از جمع‌شدگی و تغییر شکل‌های حرارتی در دیوارها.
- افزایش استقامت و توان خمشی دیوارها خارج از صفحه.
- بهبود استقامت برشی در صفحه دیوار.
- تقویت انسجام دیوارها در هنگام وقوع زلزله و جلوگیری از ریزش برون‌صفحه‌ای.
- قلاب میلگرد بستر سبب بهبود شکل‌پذیری دیوارها می‌شود.
- ایجاد یک اتصال مکانیکی مستحکم برای نماهای بنایی مانند آجر یا سنگ.
- دوری از استفاده از واحدهای بنایی با هندسه خاص.
- حفظ ساختار موجود دیوار بدون نیاز به تغییرات اساسی.
- اتصال دیوارهای دو لایه به یکدیگر برای افزایش استحکام.
- فراهم کردن تسهیلات لازم برای پشتیبانی از بازشوها.
- کاهش طول وصله به دلیل کوچک بودن قطر مفتول‌ها و ساختار شبکه‌ای میلگرد بستر.
- افزایش مقاومت دیوار در برابر ارتعاشات ناشی از زلزله.
قیمت قلاب میلگرد بستر ویژه وال پست چقدر است؟
قیمت قلاب میلگرد بستر میلگر بستر بستگی به میزان فولاد مصرفی و افزودنی‌هایی مانند کروم و روی دارد، در بازار با قیمت‌های متفاوتی عرضه می‌شود. تولیدکنندگان بر اساس میزان مواد استفاده شده در هر متر از این میلگردها، قیمت‌گذاری خاصی را انجام می‌دهند.
چندین عامل می‌توانند بر قیمت آن‌ها تأثیر بگذارند. این عوامل شامل سایز مفتول به کار رفته، وجود یا عدم وجود لایه گالوانیزه روی میلگرد و نوسانات قیمت فلزات است. در ایران، کارخانه‌های متعددی وجود دارند که میلگرد بستر و قلاب های آن را با کیفیت‌های گوناگون تولید می‌کنند.
کاربرد گیره و قلاب در نصب میلگرد بستر
گیره‌ها از ورق گالوانیزه با حداقل ضخامت ۲ میلیمتر ساخته شده‌اند و برای انتقال نیروها از دیوار به ستون‌ها طراحی شده‌اند. این قطعات قابلیت تنظیم ارتفاع با سطح سفال یا بلوک‌ها را دارند. قلاب‌ها برای ایجاد اتصال مفصلی بین دیوار و ستون استفاده می‌شوند. این قلاب‌ها بر روی میلگرد بستر قرار گرفته و با آن هم‌پوشانی دارند، تا اتصال محکمی بین ملات، میلگرد بستر و نهایتاً دیوار با ستون ایجاد شود. مواد به کار رفته در ساخت قلاب‌ها از فولاد گالوانیزه با حداقل قطر مفتول ۴ میلیمتر است.
بست‌های رادیکالی و منقطع
بست‌های رادیکالی قلاب میلگرد بستر از جنس فولاد گالوانیزه با حداقل ضخامت ۲ میلیمتر و حداقل عرض ۲۵ میلیمتر ساخته می‌شوند. این بست‌ها برای مهار دیوارهای ساخته شده از بلوک‌های سبک گازی، AAC و هبلکس مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بست‌های فولادی منقطع نیز برای اتصال دیوارهای ساخته شده از بلوک‌های سبک گازی، AAC و هبلکس به کار می‌روند. این بست‌ها دارای حداقل دو سوراخ در هر طرف برای اتصال به وسیله میخ، پیچ یا پرچ هستند و در کنار هم قرار دادن و اتصال بلوک‌ها کاربرد دارند.
قلاب میلگرد بستر چگونه اجرا می گردد؟
برای تعیین تعداد میلگرد بستر لازم در هر طبقه، ابتدا باید محیط کلی پلان معماری را محاسبه کرده و سپس آن را در ضریب 1.33 ضرب نمایید. به عنوان مثال، در ساختمان‌های چهار طبقه با طبقه پیلوت، معمولاً به حدود 200 عدد میلگرد بستر و 300 عدد گیره و قلاب نیاز است که به طور میانگین هر طبقه به 50 عدد میلگرد بستر نیاز دارد. برای تعداد گیره و قلاب‌ها در هر طبقه، به دو برابر تعداد میلگرد بسترها نیاز خواهد بود.
مشخصات و اندازه‌گیری میلگرد بستر
قطر مفتول‌های استفاده شده برای میلگرد بستر باید حداقل چهار میلیمتر و حداکثر نصف ضخامت ملات بستر باشد. ضخامت ملات نباید از 16 میلیمتر تجاوز کند، چرا که در این صورت، حداکثر قطر مفتول مجاز هشت میلیمتر خواهد بود. بیشتر مواقع ضخامت ملات حدود ده میلیمتر بوده و مفتول‌هایی با قطر بین چهار تا 5.4 میلیمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای جلوگیری از خوردگی، میلگرد بستر باید به صورت گالوانیزه تولید شود یا دارای پوشش اپوکسی باشد. در غیر این صورت، باید از فولاد ضد زنگ برای ساخت قلاب میلگرد بستر استفاده شود.
وزن و ابعاد استاندارد میلگرد بستر
میلگرد بسترهای خرپایی با عرض‌های 5.5، 11 و 15 سانتیمتر تولید می‌شود که مطابق با استانداردهای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی است. در زیر وزن‌های تخمینی برای اندازه‌های مختلف آورده شده است:
- عرض 5.5 سانتیمتر:وزن نردبانی 670 گرم، خرپایی 864 گرم
- عرض 11 سانتیمتر: وزن نردبانی 730 گرم، خرپایی 925 گرم
- عرض 15 سانتیمتر: وزن نردبانی 770 گرم، خرپایی 960 گرم
میلگرد بستر باید متناسب با عرض بلوک دیوار انتخاب شود. به عنوان مثال، برای بلوک‌های با عرض کمتر از 8 سانتیمتر از میلگرد بستر عرض 5.5 سانتیمتر استفاده می‌شود. برای بلوک‌های با عرض کمتر از 16 سانتیمتر، میلگرد بستر عرض 11 سانتیمتر، و برای بلوک‌های با عرض کمتر از 22 سانتیمتر، میلگرد بستر عرض 15 سانتیمتر به کار می‌رود.
مشخصات فنی و استانداردهای میلگرد بستر
لازم است میلگرد بستر از فولادی ساخته شود که با استاندارد ASTM A82 مطابقت داشته باشد که شامل تنش تسلیم حداقل 485Mpa و مقاومت نهایی تا 550Mpa می‌گردد. جوش‌های به کار رفته در میلگرد بستر باید از نوع جوش نقطه‌ای اتوماتیک باشند که تحت استاندارد ASTM A951 قرار می‌گیرند. همچنین، فولاد به کار رفته باید ضد زنگ یا گالوانیزه باشد تا دوام بالایی در برابر خوردگی داشته باشد. میلگرد بستر در دو نوع نردبانی (ladder) و خرپایی (truss) تولید می‌شود و عرض‌های مختلفی بر اساس نیاز طراحی وجود دارد.
روش‌های طراحی میلگرد بستر
- روش تقریبی:
در ساختمان‌هایی با اهمیت کم، می‌توان به ازای هر 40 سانتیمتر ارتفاع دیوار، از میلگرد بستر و قطعات اتصال مربوطه استفاده کرد.
- روش دقیق:
در این متد، مهندس محاسب بر طبق بارهای جانبی وارد شده (مانند باد و زلزله) و مطابق با استاندارد 2800، مساحت میلگرد مورد نیاز، مقطع وادار یا تیرک و تعداد رج‌های دیوار که باید با قلاب میلگرد بستر مسلح شود را طراحی و مشخص می‌کند.
استانداردها و مستندات طراحی، ساخت و اجرای مهار اجزای غیر سازه‌ای
- پیوست ششم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800)
- ضابطه شماره 729، راهنمای طراحی لرزه‌ای دیوارهای بنایی غیر سازه‌ای مسلح و میلگرد بستر
- مقررات ملی ساختمان شامل مباحث پنج، شش، هشت، نه، ده و یازده
- استانداردهای ملی ایران به شماره‌های 3132 و 8133
- استانداردهای ASTM به شماره‌های A82 و A951
این استانداردها و مستندات به طراحان و سازندگان کمک می‌کنند تا با رعایت اصول ایمنی و مقاوم‌سازی، اجرای دقیق و مطابق با آخرین روش‌های مهندسی را تضمین کنند.
نکات مهم خرید قلاب میلگرد بستر که باید بدانید
وال پست که گاهی اوقات به صورت ستون یا تیر طراحی می‌شود، وظیفه تقویت دیوار و اتصال آن به اسکلت ساختمان را بر عهده دارد. این سازه به خصوص در مقابله با نیروهای وارد شده ناشی از باد و زلزله نقش اساسی ایفا می‌کند و مانع از تخریب دیوار می‌شود. وال پست‌ها می‌توانند به صورت قائم یا افقی طراحی شوند که در حالت قائم برای پشتیبانی دهانه‌های بزرگ بین تیر طبقه پایین و تیر طبقه بالا به کار می‌روند.
میلگرد بستر به عنوان جزء از این سیستم جامع تلقی می‌شود و نباید با وال پست اشتباه گرفته شود. به همین دلیل برای آشنایی بیشتر با وال پست و انواع آن مطالعه مقاله “وال پست چیست؟” را پیشنهاد می کنیم. استفاده از میلگرد بستر به دلیل سهولت نصب، استحکام بالا و اتصال قوی بین دیوارهای دوجداره، مزایای زیادی دارد و به بهبود انعطاف‌پذیری دیوارها کمک می‌کند. در انتخاب قلاب برای اتصال میلگردهای بستر، حتماً به ابعاد و شرایط محیط توجه کنید. انواع مختلف قلاب‌ها با اندازه‌های۴۰، ۶۵ و ۷۵ سانتی‌متری در بازار موجود است، اما بهتر است طول قلاب را با توجه به نیازهای پروژه و شرایط محیط انتخاب کنید. قلاب‌های استاندارد معمولاً طول ۳۰ سانتیمتر دارند، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به قلاب‌های بزرگتر باشد. اگر میلگردهای بستر شما دارای مفتول‌هایی با قطر بیشتر از ۴ میلیمتر هستند، استفاده از قلاب‌های با ضخامت ۴ میلیمتر کافی است و نیازی به قلاب‌های ضخیم‌تر نیست، زیرا استفاده از آن‌ها ممکن است به افزایش هزینه‌های ساختمان‌سازی منجر شود.
تفاوت قلاب میلگرد بستر و گیره میلگرد بستر چیست؟
قلاب میلگرد بستر:
- قلاب‌های میلگرد بستر معمولاً برای اتصال میلگرد بستر به ستون‌ها یا دیگر اجزای سازه‌ای استفاده می‌شوند.
- آن‌ها به صورتی طراحی شده‌اند که می‌توانند بر روی قلاب میلگردبستر قرار گرفته و با آن هم‌پوشانی داشته باشند تا اتصال قوی بین ملات، میلگرد و ستون فراهم شود.
- جنس قلاب معمولاً از فولاد گالوانیزه است تا دوام و مقاومت در برابر خوردگی داشته باشد.
گیره میلگرد بستر:
- گیره‌ها برای نگه داشتن و محکم کردن میلگرد بستر در جای خود و همچنین برای اتصال آن به ستون‌ها و دیگر اجزای سازه‌ای استفاده می‌شوند.
- گیره‌ها اغلب امکان تنظیم ارتفاع را فراهم می‌کنند، که این امر باعث می‌شود تا بتوان آن‌ها را به طور دقیق با سطح سفال یا بلوک‌ها تنظیم کرد.
- گیره‌ها معمولاً از ورق‌های گالوانیزه با ضخامت بیشتر ساخته می‌شوند تا استحکام بالایی داشته باشند.
تفاوت قلاب میلگرد بستر و بست میلگرد بستر چیست؟
قلاب میلگرد بستر:
- همانند توضیحات بالا، قلاب‌ها برای ایجاد اتصال مکانیکی بین میلگرد بستر و ستون‌ها یا دیگر بخش‌های سازه‌ای استفاده می‌شوند.
بست میلگرد بستر:
- بست‌ها عمدتاً برای مهار و حفظ میلگرد بستر در موقعیت خود طراحی شده‌اند، به ویژه در دیوارهایی که نیاز به تقویت خارج از صفحه دارند.
- بست‌ها می‌توانند به صورت عمودی یا افقی نصب شوند و اغلب برای مهار دیوارهایی که با ملات بستر نازک یا مواد بنایی خاص مانند بلوک‌های سبک استفاده می‌شوند.
این تفاوت‌ها باعث می‌شود که هر یک از این اجزا در شرایط و مکان‌های خاصی به کار روند و انتخاب هر کدام بستگی به نیازهای مهندسی و معماری پروژه دارد.
کلام پایانی
قلاب میلگرد به عنوان یکی از اجزای حیاتی در تقویت و افزایش استحکام سازه‌ها، نقش بسیار مهمی در اتصال و مهار میلگردهای بستر به دیگر بخش‌های ساختمانی دارد. با استفاده از این قطعات می‌توان اطمینان حاصل کرد که میلگرد بستر به درستی در محل خود ثابت مانده و در برابر نیروهای وارد شده ناشی از بارهای دینامیکی مانند زلزله مقاومت می‌کند.
به این ترتیب قلاب میلگرد بستر از اجزای کلیدی در مهندسی سازه‌های مدرن به شمار می‌روند که به طور موثری به حفظ و افزایش ایمنی و دوام ساختمان‌ها کمک می‌کنند. از این رو، توجه به کیفیت و استانداردهای تولید این قطعات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از عملکرد بهینه و طولانی مدت آن‌ها در سازه‌ها اطمینان حاصل شود.